Dünyaya küresel kâbus yaşatan koronavirüs Türkiye’ye de sıçrayınca bugüne kadar işletilen önlemlerin kapsamı en üst seviyeye çıkarıldı. Devlet ‘kırmızı alarm’ adımlarını eğitimden, turizme kadar birçok alanda hayata geçirdi. Toplumsal hayata yeni bir yön verecek olan en ciddi mücadelede vatandaşlar da kişisel önlemleri artırarak ‘tamamlayıcı adımları’ atmaya başladı.
Çin’in Wuhan kentinde 90 gün önce ortaya çıkan yeni tip koronavirüsün Türkiye’de görüldüğünün açıklanmasının ardından salgın endişesi kültür sanat kurumlarına da yansıdı. Türkiye’nin Koronavirüs kaynaklı ilk iptali Tarih Vakfı’ndan geldi. Vakıf, ‘Sağlık Bakanlığı ve YÖK tarafından yapılan ‘coronavirus’ konulu uyarılar gereğince’ açıklamasıyla tedbir amacıyla 1 Mayıs’a kadar gerçekleştirilecek bütün etkinliklerini iptal ettiğini duyurdu. Eskişehir Büyükşehir Belediyesi de ‘Halkımızın sağlığını düşünerek aldığımız karar ile’ ifadesiyle 2 Mayıs’a kadar yapılması planlanan konser, tiyatro, sergi, panel gibi tüm kapalı alan etkinliklerini iptal ettiğini ilan ederek belediyelerde ilk iptale imza attı. Bir önemli iptal de Türkiye Diyanet İşleri Başkanlığı’ndan geldi. Diyanet 12 Mart Perşembe günü Beştepe Millet Kongre ve Kültür Merkezi’nde gerçekleşecek ‘İyilik Ödülleri’ törenini ve uluslararası bütün toplantılarını koronavirüs önlemleri kapsamında ileri bir tarihe ertelediğini açıkladı. Kepez Belediyesi ise, 13-22 Mart tarihlerinde yapmayı planladığı Kepez Kitap Fuarını ileri bir tarihe erteleyerek iptal etti. Çukurova’da 13 Mar-1 Nisan tarihlerinde uluslarası düzeyde gerçekleşmesi planlanan Çukurova Sanat Günleri organizasyonu da bütün hazırlıkların tamamlanmış olmasına rağmen ‘Bir insanın değil ölümü kimsenin burnunun kanamasındaki sorumluluğu bile alamayacağı’ açıklamasıyla iptal edildi.
Sanat çevrelerinde İstanbul Büyükşehir Belediyesi‘nin etkinliklerini 26 Mart’a kadar iptal edeceği iddiaları gündeme gelse de, belediyeden konu hakkında henüz resmi bir açıklama yapılmadı. Belediyenin hükümetin yapacağı açıklamanın ardından iptal kararı alması bekleniyor. 114 ülkede yaşanan Koronavirüs salgını nedeniyle bugüne kadar birçok ülkede büyük konserler, uluslararası fuarlar iptal oldu, sinema salonları boşaldı, pekçok şehirde kültür sanat yaşamı durma noktasına geldi. Sanat dünyası, Türkiye’de de bin kişinin bir arada olacağı bütün etkinlikleri 31 Mayıs’a kadar yasaklayan Fransa gibi bir karar alınıp-alınmayacağını konuşuyor.
Çin’in Vuhan kentinde ortaya çıkan koronavirüs tüm dünyada 4 binin üzerinde kişinin ölümüne neden olurken Türkiye’yide çevrelemişti. Önlemlerini artıran Türkiye sınır kapılarını kapatmış Çin, İran, Irak, İtalya başta olmak üzere vaka sayısının arttığı ülkelere de uçuşları durdurmuştu. Alınantedbirler ve son gelişmeler konusunda dün gece 00.45’de kameraların karşısına geçen Sağlık Bakanı Fahretin Koca, “Bir vatandaşımızın test sonucu pozitif çıktı” açıklamasını yaptı.
ŞEFFAF OLMAYA DEVAM EDECEĞİZ
Bakan Koça şunları söyledi: “Koronavirüs başka bir çok ülkeye buluşmasına, küresel yayılım göstermesine rağmen Türkiye olarak süreçte büyük bir başarı gösterdik. Komşu ülkeler bizim aldığımız sıkı tedbirleri almadılar. İnsanların ülkeden ülkeye hareket olduğu dünyada direnç hangi düzeyde olursa olsun bazı sonuçları önlemek maalesef mümkün değil. Bu an burada olmamın nedeni bu saate dek gösterdiğimiz şeffaflık ve bunun devam edeceğinin teminatıdır.
HASTANIN GENEL DURUMU İYİ
Size üzücü ama korkutucu olmayan haberi bildirmek istiyorum. Bugün akşam saatlerinde koronavirüs şüphesi olan bir vatandaşımızın test sonucu pozitif çıktı. Hastanın virüsü Avrupa’dan aldığı tespit edilmiştir. Hasta bir erkektir ve genel durumu iyidir. Aile bireylerin hepsi gözetim altındadır ve her biri şüpheli kabul edilmiştir. Hasta mahremiyeti korunması açısından detaylı bilgilerin paylaşılması uygun bulunmamıştır. Tanı erken konulmuştur virüs bulaşmışsa bu çok sınırlıdır. Ülkemiz yayılmayı önleyici tedbirler alınmıştır. Bu hastalığın ülkenin her bir yerinde görülme ihtimale karşı sağlık personeli hazırlığını bitirmiştir. Ben şeffaf bir şekilde bugüne kadar bu süreci götürmeye çalıştım. Yarın sabah da açıklayabilirdim akşam da açıklayabilirim. Gecenin bu saatinde açıklamanın bir sebebi şeffaf davrandım.”
GÜÇLÜ TEDBİR SÜRATLİ MÜDAHALE
Sosyal medya hesabından da açıklama yapan Bakan Koca “Hızlı yayılan bulaşıcı hastalıklara karşı başarıyı 4 şey tesis eder. Güçülü tedbir, süratli müdahale, yaygın sağlık altyapısı, güven verici bilgilendirme. Bu 4’üne de sahibiz. Tedbirde birlikteyiz. Mücadelede birlikteyiz. Her önemli olayı size titizlikle bildireceğiz” ifadelerini kullandı.
RİSK SOMUT TEDBİRLER İSE BASİTTİR
“Yurtdışına lütfen zorunlu olmadıkça çıkmayalım” diyen Koca “Bakanlığımızca bildirilen koronavirüsten korunma programına lütfen uyalım. Yurt dışından dönenler için 14 kuralı, dönüşlerinde 14 gün kendilerini özellikle izole etmelerini istiyoruz. Biz dünyayı uyarırken aynı zamanda hazırlandık. Bakanlığımız ve tüm birimleriyle devletimiz koronavirüse karşı hazırlıklarını tamamladı. Bir veya birkaç vaka salgın olarak görülmemelidir. Şimdi yapmamız gereken hayatımızı tedbirler doğrultusunda düzene sokmaktır. Ulusal bir mücadele edeceğiz, risk somut tedbirler ise basittir. Koranavirüs alacağımız tedbirlerden daha güçlü değildir” dedi.
İLAÇ VE EKİPMAN SIKINTIMIZ YOK
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy ile Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan’ın katılımıyla Koronavirüs Bilim Kurulu toplantısı yapıldı. Bakan Koca “İlaç ve ekipman sıkıntımız yok. Stoklarımız yeterli. Labaratuvarla ilgili şu dönemde ihtiyaç olan yere hızla çalıştırmak üzere açıyoruz. İstanbul’u açmadan önce Erzurum’da başladık. Niye İran’a yakındı. Sonra İstanbul’da açtık. Önümüzdeki günlerde Adana, Samsun ve İzmir’de devreye girmiş olacak. Milli Eğitim Bakanlığı ile okulların tatil edilip edilmemesi konusunu gündeme almadık. Şu an için yok” dedi. Kültür Bakanı Nuri Ersoy’da şunları söyledi: “15 Nisan turizm açısından hassas bir tarih. Mümkünse turizm talebinin nisan sonuna ertelenmesi daha mantıklı geliyor. Geçen seneye kıyaslandığında, daha az turistin gelmesini sağlamak çok daha sağlıklı bir çözüm olacağına karar verdik.”
FİYAT ARTIŞLARI TAKİPDE
Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan ise “Ticaretin akışının aksamaması yönünde tedbirlerimizi aldık. 2 bin 183 firma hakkında soruşturma açacağız. Son dönemde eldiven tulum gibi son dönemde fiyat artışları oldu. Bu doğrultuda önceliğimiz halkın sağlığı. Dolayısıyla fiyat önceliğini Sağlık Bakanlığı’na verdik. Firmalarımız piyasanın talebini yerine getirecek. Maskede fiyat artışı takipte… Gıda ürünlerinde de fahiş fiyatlar görüyoruz, gerekeni yapacağız. Halkımız sakin olmalı. 16 Mart’tan itibaren nisan sonuna kadar yurt içindeki fuarların ertelemesine karar verildi” dedi.
ÜNİVERSİTEDE EĞİTİME KORONA ARASI
Çin’in Vuhan kentinde ortaya çıkan koronavirüs tüm dünyada 4 binin üzerinde kişinin ölümüne neden oldu. Hastalığa yakalanan kişi sayısı ise 100 bini geçti. Türkiye’de ilk koronavirüs vakasının tespit edilmesinin ardından İstanbul’da Kadir Has Üniversitesi eğitime ara verdi. Kadir Has Üniversitesi tatilin 20 Mart’a kadar süreceğini açıklandı. Bahçeşehir Üniversitesi, MEF Üniversitesi ve Bahçeşehir Koleji de eğitimlerine online olarak devam edeceklerini açıkladı. Üniversite ayrıca, hazırlık sınıfı dışındaki tüm bölümlerin 12-13 Mart günlerinde tatil olacağını açıkladı. 16-20 Mart tarihlerinde ise tüm dersler internet üzerinden olacak. Boğaziçi Üniversitesi de 20-26 Nisan tarihleri arasında planlanmış olan bahar tatilini 16-29 Mart tarihleri arasına alındığını bildirdi. AKEV Üniversitesi’nde eğitime iki gün ara verildi. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi ise vize sınavlarını 06-17 Nisan 2020 tarih aralığına erteleme kararı aldı. Yükseköğretim Kurulu, bazı üniversite rektörleri ve alanında uzman akademisyenlerin katılacağı ‘koronavirüs’ gündemiyle bir toplantı yapacak.
VATANDAŞLARIN VİRÜS ÖNLEMİ
Sağlık Bakanı Dr. Fahrettin Koca’nın Türkiye’de ilk ‘Korona virüs’ vakasına rastlandığını açıklamasının ardından vatandaşlarda önlemlerini almaya başladı. Bu kapsamda toplu taşıma kullanan vatandaşların virüsten korunabilmek için maske taktıkları gözlendi. Metrobüse binen bazı vatandaşların maske takıp el dezenfektanı kullandığı görüldü. Taksim Meydanı’nda ve metrosundan çıkan bazı vatandaşlarda maske görüldü. Önlem hakkında konuşan Uğur Çınar, “Maske önlemi daha çok solunumun geçmesini engelliyor. Tabi yüzde 100 bir çözüm yolu değil ama yine de önlemimizi alıyoruz. Ben yaklaşık 1 haftadır kullanıyorum” dedi.
PROVAKASYONA AF YOK
Emniyet Genel Müdürlüğü Siber Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı ekiplerince, Kovid-19 ile ilgili sosyal medyada yapılan asılsız paylaşımların tespitine ilişkin çalışma başlatıldı. Türkiye’de koronavirüs salgınının görüldüğü, ilgili kurum ve görevlilerce gerekli ve yeterli tedbirler alınmadığı, konunun halktan saklandığı yönünde gerçek dışı görüntü ve ses dosyaları da kullanılarak sosyal medyada kamuoyunu endişeye düşürme, toplumu korku ve paniğe sevk etme, yetkili ve sorumlu kuruluşları ve kişileri hedef gösterme amaçlı paylaşımlar yapıldığı belirlendi. Söz konusu paylaşımları yaptığı belirlenen 29 kullanıcı tespit edildi. Bu kişilere ait bilgiler, gerekli işlemler yapılmak üzere ilgili birimlere bildirildi.
MİSAFİR KABUL ETMEYİN ODANIZI SIK SIK HAVALANDIRIN
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, Türkiye’de bir vatandaşın test sonucunun pozitif çıktığını açıkladı. Koca, koronavirüsten korunmak için “Bakanlığımızca bildirilen koronavirüsten korunma kurallarına mutlaka uyalım” dedi. Sağlık Bakanlığı Koronavirüs Bilim Kurulu, koronavirüsten korunmak için yeni tip koronavirüs broşürü hazırladı. Günlük hayatta alınacak basit önlem ile virüse karşı mücadele edilebileceğini belirtildi. Solunum yolu enfeksiyonu yapan bir virüs olan koronavirüs, hasta kişilerin öksürme veya hapşırmayla ortaya saçtığı damlacıkların ortamdaki diğer bireylerin ağız, burun ve gözlerine temasıyla, damlacıkların yapıştığı yüzeylere dokunduktan sonra ellerin ağız, burun veya göze götürülmesiyle bulaşıyor. En çok karşılaşılan belirtiler ateş, öksürük ve solunum sıkıntısıdır. Şiddetli vakalarda zatürre, ağır solunum yetmezliği, böbrek yetmezliği ve ölüm gelişebilir. Yeni Koronavirüsün kuluçka süresi 2 ila 14 gündür. Akut solunum yolu enfeksiyonlarının bulaşma riskini azaltmaya yönelik öneriler, yeni koronavirüs enfeksiyonu için de geçerlidir.
1- Öksürme veya hapşırma sırasında ağız ve burun tek kullanımlık mendille kapatılmalı, mendil yoksa dirseğin iç kısmı kullanılmalı.
2- Olabildiğince kalabalık ortamlardan uzak durulmalı.
3- Tokalaşma ve sarılmadan kaçınılmalıdır.
4- Kirli ellerle ağız, burun ve gözlere dokunulmamalıdır.
5- El hijyenine önem verilmelidir. Eller en az 20 saniye boyunca sabun ve suyla yıkanmalı, sabun ve suyun olmadığı durumlarda alkol içerikli el antiseptiği kullanılmalıdır.
6- Sınıflar ve iş yerleri başta olmak üzere kapalı alanlar sık sık havalandırılmalıdır.
7- Bağışıklık sistemini güçlendirmek için dengeli ve sağlıklı beslenilmeli. Uyku düzenine dikkat edilmeli.
8- Gıdalar tüketilmeden önce iyice yıkanmalı.
9- Hasta insanlarla temastan kaçınılmalıdır. (Mümkün ise en az 1 m uzakta bulunulmalı.)
10- Havlu ve temizlik eşyaları ortak kullanılmamalıdır.
EVDE YAPMANIZ GEREKENLER
Son 14 gün içerisinde Kovid-19 görülen ülkelerin birinden geldiyseniz ateş, öksürük, solunum sıkıntısı gibi belirti ve bulgularınız olmasa bile 14 gün süresince evden çıkmamalısınız. Evde alacağınız basit önlemler ise şöyle:
Ziyaretçi kabul etmeyin.
Mümkünse ayrı bir odada kalın.
Odanızı sık sık havalandırın.
Evin ortak alanlarında mutlaka tıbbi maske takın.
Mümkünse ayrı tuvalet ve banyo kullanın.
Ayrı tuvalet ve banyo yok ise bu alanlarda mutlaka maske takın, bu alanları her kullanım sonrası temizleyin.
Evin ortak alanlarında mutlaka tıbbi maske takın.
Mümkünse ayrı tuvalet ve banyo kullanın.
Ayrı tuvalet ve banyo yok ise bu alanlarda mutlaka maske takın, bu alanları her kullanım sonrası temizleyin.
VİRÜS BELİRTİLERİ VARSA NE YAPILMALI?
1Son 14 gün içerisinde enfeksiyon görülen ülkelerin birinden geldiyseniz cerrahi maske takarak en yakın sağlık kuruluşuna başvurun.
2 Eğer öksürüyorsanız, ateşiniz varsa ve nefes almakta zorlanıyorsanız, cerrahi maske takarak en yakın sağlık kuruluşuna başvurun.
3 Evde izolasyon önerilen bir kişiyle aynı odada bulunduğunuz anlarda maskenizi mutlaka takın.
PANİĞE GEREK YOK ÖNLEMLER ALINDI
Tüm dünyayı saran koronavirüs kâbusu en sonunda Türkiye’de de görüldü. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın önceki gece açıkladığı, virüs vakasıyla hem piyasada hem de vatandaşlar arasında panik havası yaşandı. Bir anda sosyal medyadan paylaşılan görüntülerle birlikte, marketlerin rafları boşaldı. Fakat korkulacak bir durum yok. Konuyla ilgili en net açıklama ise Gıda Perakendecileri Derneği’nden (GPD) geldi. GDP Başkanı Galip Aykaç, modern perakende kanallarının hali hazırda tedbirlerini aldığını ve tüketici taleplerinin kesintisiz karşılanacağını ifade etti. Panik havası oluşturulmaması gerektiğinin altını çizen Aykaç “Perakendeciler ürün tedariği ve stokları bakımından bir sıkıntı yaşamamaktadır. İşlerimizin devamlılığını sağlayacak, tüketicimizin ihtiyaçlarını kesintisiz karşılayacağız. Bu noktada medyamızın panik oluşturacak haberlerden uzak durmasını, vatandaşlarımızın sosyal medya paylaşımlarındaki bilgi kirliliğinden etkilenmemesini diliyoruz” dedi. Yetkili kurumların açıklamalarına itibar ederek gerekli önlemlerin alınmasının büyük önem taşıdığını belirten Aykaç, kişisel hijyen ve temasa dikkat edilerek korunma yöntemlerinin uygulanması için seferber olunması gerektiğini belirtti. Virüsün özellikle Çin’den sonra diğer ülkelerde hızla yayılması neticesinde, virüsün ülkemize de sıçraması ihtimallerine karşılık GPD Yönetim Kurulu’nun bir dizi toplantı yaparak alınacak önlemleri görüştüğünü ve bazı kararlar aldığını belirten Aykaç “Önlemlerimizi arttırarak başta çalışanlarımızın hijyen eğitimlerini sıklaştırıyoruz.
Mağazalarımızda, marketlerimizde, restoranlarımızda ve eve teslimat yapan sipariş noktalarımızda önlemlerimiz devam ediyor. Tedarik zincirimizdeki diğer oyuncuları da hazırlıklı olma yönünde uyarıyoruz ve destekliyoruz. Genel merkez, depo ve satış noktalarımızda kişisel hijyen ve dezenfektasyon malzemelerinin kullanımını özendiriyoruz. Tüm satış noktalarımızın giriş ve çıkışlarında, kasalarda, el temasının yoğun olduğu yerlerde dezenfektasyon ürünlerini bulundurma ve tüketicilerimizin kullanımını özendirmeye karar verdik. İlk etapta bu aksiyonu hızlıca uyguluyoruz” dedi.
MARKETLERDE RAFLAR İLK GÜNDEN BOŞALDI
Özellikle un ve makarna gibi temel gıda maddelerinin yanı sıra kişisel hijyen ürünlerinde satışlar yüzde 100’ü aşan oranlarda artarken, raflar kısa sürede boşaldı. Bazı marketler, tavuk, eldiven ve kolonya gibi ürünlerin satışına sınırlama getirdi. Market görevlileri, akşam saatlerinde özellikle temel besin maddeleri ve temizlik ürünlerinde diğer günlere göre yüzde 100’e varan artış yaşandığını söyledi.
E-TİCARETTE TALEP ARTIŞI YÜZDE 300
Elektronik Ticaret İşletmecileri Derneği’nin (ETİD) verilerine göre, temizlik, hijyen ürünlerinin ve medikal korunma sağlayan ürün gruplarının satışında ortalama yüzde 300’e varan artışlar görülüyor. ETİD Yönetim Kurulu Başkanı Emre Ekmekçi konuyla ilgili yaptığı açıklamada “Vakaların görüldüğü ülkelere kıyasla ülkemizde günlük alışveriş davranışlarında çok ciddi bir değişiklik görülmüyor. İnsanlar, geleneksel perakendenin hakim olduğu AVM’lerde gezebilmekte, perakende mağazalarında alışveriş yapabilmekteler. Türkiye’de e-ticaret de koronavirüsünden dolayı olağan dışı bir işlem hacmi de gözlemlemiyoruz.”
‘DAHA ÖTESİNE BİLE HAZIRLIKLIYIZ’
Metro Türkiye Satın Alma Direktörü Alkaç, temel gıda ürünleri ve hijyen ürünlerinde talep artışı olduğunu söyledi. Metro Grup olarak ürün stoğu anlamında tüm önlemleri aldıklarını ve sıkıntı yaşamadıklarını belirten Alkaç “Ciddi biçimde stoklarımızı artırdık. Virüs gelmeden önce üretim plan artırarak stoklarımızı yapmıştık. Büyük mağaza formatımız olduğu için stoklama kabiliyetimiz çok yüksek ve talep artışına rahatlıkla cevap verebiliyoruz” şeklinde konuştu. Alkaç, makarna, pirinç, bakliyat, konserve ürünlerde, kolonya, çamaşır suyu ve kağıt ürünlerinde talep artışı olduğunu kaydetti. Alkaç “Paniğe gerek yok bunun daha ötesine bile hazırlıklıyız” dedi.
FAHİŞ ETİKETLERE ŞİKAYET UYGULAMASI
Virüs salgınının Türkiye’ye gelmesiyle özellikle maske, eldiven gibi hijyen ürünlerinin fiyatlarıyla ilgili şikayetler artmaya başladı. Bunun üzerine Ticaret Bakanlığı’ndan ‘fırsatçılarla’ ilgili bir açıklama geldi. Ticaret Bakanlığı’ndan bugün yapılan açıklamada Haksız Fiyat Artışı (HFA) bildirim uygulaması ile vatandaşların bakanlığa şikayette bulunabileceği bildirildi.
GIDA HİSSELERİ SERT ARTTI
Virüs etkisiyle piyasalar da bir hayli dalgalı. BIST 100 endeksi 100 bin puanın altına indi fakat, gıda hisseleri artan taleple yükselişte. Dün güçlü alımların gözlendiği gıda ve perakende sektörü hisselerinden BİM yüzde 13, Migros yüzde 13, Şok Marketler yüzde 12, Carreforsa yüzde 16, Bizim Toptan yüzde 15, Ülker yüzde 9, Kerevitaş yüzde 11, Pınar Süt primli seyrediyor.
‘STOKLARIMIZDA SORUN YOK İHTİYAÇ FAZLASINI ALMAYIN’
Tüketici ihtiyaçlarının karşılanması aşamasında bir kesinti beklemediklerini belirten Galip Aykaç “Bu gibi dönemlerde özellikle temel ihtiyaç maddelerine talebin hızlıca arttığı eğilimini göz önünde bulundurarak, önceden özellikle kişisel bakım ve hijyen kategorilerinde, kolonya, ıslak mendil, el sabunu gibi ürünler ile temel ihtiyaç maddesi olan su, süt, un, yağ, şeker, makarna ve bakliyat ürünleri, bebek bezi, bebek maması gibi ürünlerde stoklarımızı bir miktar arttırma yoluna gittik. Aldığımız bu ve benzeri önlemler, üreticilerimizle bir koordinasyon içerisinde yapılmaktadır. Bu sayede tüketicimizi hiçbir şekilde zor durumda bırakmayacağız. Bu aşamada vatandaşlarımızdan, ihtiyaçlarından çok daha fazla miktarda alışveriş yapmaktan kaçınmalarını, özellikle tavsiye ediyoruz. Bir kişinin yapacağı ihtiyaç fazlası alışveriş diğer bir kişinin esas ihtiyacının karşılanmasında sıkıntı oluşturacaktır. Bu hususta özellikle hassasiyet bekliyoruz” diye konuştu.
AMBALAJLI GIDALARI TERCİH EDİN
Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu’ndan (TGDF) yapılan yazılı açıklamada “Hijyenin en etkili önlem olarak ortaya çıktığı bu dönemde, tüketime sunulan gıdaları her türlü çevresel riskten uzak tutan, koruyan ambalajlı gıdaların önemi bir kez daha ortaya çıkıyor. Özellikle kalabalık pazar yerleri, zaten başlı başına koronavirüsün yayılması için uygun ortam oluşturmaktadır. Hijyenden uzak bu alanlarda satılan açık gıdalar, insan ve çevre kaynaklı tüm risklere açıktır.” Virüsün gıda yoluyla bulaştığına dair bir bilginin olmadığına değinen açıklamada “Yüzeylere bulaşma yoluyla yayılan virüsten korunmak için ambalajlı gıdaların tüketimi bugün her zamankinden daha önemli. TGDF olarak tüketicilerimize tavsiyemiz, pazar yerleri gibi alanlarda satışa sunulan açık gıdalardan uzak durmaları, mevzuatla belirlenmiş hijyenik koşullarda üretilen sağlıklı, ambalajlı gıdaları tüketmeleridir” ifadeleri kullanıldı.
FİYATLAR YÜKSELDİ
İstanbul Perakendeciler Derneği (PERDER) Başkanı Faruk Güzeldere, “İnsanlar yeter ki ihtiyaçları kadar alsın. Bu talebi karşılayacak stoklarımız da üretim bağlantılarımız da var. Belki biraz gecikme yaşanır ama bu talep karşılanır” diye konuştu. Faruk Güzeldere, piyasada alkol bulunmaması nedeniyle kolonya fiyatların da artış yaşandığını belirterek, “İnsanlar önceleri kolonya almaya geldiler. Ancak 1-2 aydır piyasada alkol bulunmadığı için özellikle de kolonya teminin de sorun yaşıyoruz. Eskiden 3 liraya aldığımız kolonya şimdi bize 7 liraya gelmeye başladı. İnsanlar mağdur olmasın diye yüksek fiyatlarda kolonya ürettirmeye çalışıyoruz” açıklamasını yaptı.
SALGINA KARŞI YAPAY ZEKAYLA MÜCADELE
Çin’de virüsle mücadelede yapay zeka başarılı şekilde uygulanıyor. İnternet devi Alibaba bilgisayar tomografilerini tarayarak bir kişinin virüse yakalanıp yakalanmadığını 20 saniyede tespit eden bir sistem geliştirdiğini açıkladı. Bu yöntem teşhiste yüzde 96’lık bir başarı sağlıyor ve Çin’deki hastanelerde halihazırda kullanılıyor. Aşı ve ilaç geliştirme için de yapay zekâdan istifade ediliyor. Alphabet’e bağlı DeepMind denen derin öğrenme sistemi ile koronavirüsün protein yapısını inceliyor. Proteinler aşı bulunmasında önemli yapı taşlarından birisi. Bir aşının antikorlarının, hastalığı nötralize etmek için virüsün proteinlerine etki etmesi gerekiyor.
İngiliz startup Benevolent AI de mevcut ilaçların verilerini yapay zeka aracılığı ile araştırarak koronavirüse karşı olası etkili maddeleri bulmaya çalışıyor. Kanadalı BlueDot ise salgınını Dünya Sağlık Örgütü’nden önce tespit etti. BlueDot yapay zeka kullandığı yazılımında; haberler, bloglar, sosyal medya paylaşımları, uçuş bilgileri, resmi kurumların açıklamaları gibi verileri inceleyerek dünyanın herhangi bölgesinde bir salgın olup olmadığını araştırıyor. BlueDot sadece Vuhan’da koronavirüs salgını olduğunu tespit etmedi, ayrıca gelecek günlerde Bangkok, Seul ve Tokyo’da da vakaların ortaya çıkacağın doğru şekilde tahmin etti.
YAŞLILARI VE ERKEKLERİ TEHDİT EDİYOR
Deutsche Welle Türkçe’de yer alan habere göre Berlin Charite Hastanesi’nin önde gelen virologlarından Christian Drosten’e göre, yeni koronavirüs hızla yayılmaya devam edecek. Drosten, bu hastalığa yakalananların büyük çoğunluğunun hastalığı hafif atlatacağını söylüyor. Hastalığın ölüme neden olma olasılığı 65 yaş üstü kişilerde katlanarak artıyor. Örneğin Çin’de 40 yaşın altındaki hastalarda ölüm oranı yüzde 0,2 iken bu oran 70-79 yaş aralığındaki insanlarda yüzde 8’e, 80 yaş üstünde ise yüzde 14,8’e çıkıyor. Bu sebepten dolayı gelecek haftalarda ve aylarda yaşlıların, özellikle de aynı anda başka hastalıklarla da mücadele edenlerin öncelikli olarak korunması gerekiyor. Bu risk grubundaki kişiler, insanların bir araya geldiği toplu etkinliklere, konserlere, dernek toplantılarına ve benzerlerine katılmamalı.
Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ), Çin’de bu hastalığa yakalananlar üzerinde yaptığı bir analize göre, özellikle kalp damar hastalıkları, diyabet, yüksek tansiyon, kronik solunum yolu hastalıkları ve kanserden muzdarip olanlar yüksek risk altında. DSÖ’nün verdiği bilgiye göre SARS-CoV-2 erkeklerde, kadınlara oranla çok daha fazla ölüme neden oluyor. Şubat ayı ortası verileri, Çin’de koronavirüsün erkeklerin yüzde 2,8’inin, kadınlarınsa yüzde 1,7’sinin ölümüne sebebiyet verdiğini gösteriyor. Erkeklerle karşılaştırıldığında kadınların bağışıklık sisteminin daha dirençli olduğu görülüyor. Yeni tip koronavirüste çocuklar sürpriz bir biçimde toplumun en zayıf gruplarından birini oluşturmuyor. Şu ana dek yaşanan ölüm vakalarında hiç çocuk olmadığı belirtiliyor. Virüsün 10 yaş altındaki çocuklara da bulaşabildiği ancak onlarda bir hastalığa yol açmadığı ya da hastalığı çok hafif atlattıkları belirtiliyor.
NEDİR BU KORONAVİRÜS
İlk kez Aralık ayında görülen ve “2019-nCoV” olarak adlandırılan virüs, Koronavirüs ya da Corona Virüsü adıyla biliniyor. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) 11 Şubat’ta koronavirüs kaynaklı hastalığa Kovid-19 adını verdi. WHO Başkanı Tedros Adhanom Ghebreyesus, Covid-19’un ‘korona’nın co’su, ‘virüs’ün vi’si ve hastalık kelimesinin İngilizcesi ‘disease’ sözcüğünün d’sinden türetildiğini söyledi. Hastalığın, Çin’in 11 milyon nüfuslu kenti Vuhan’daki Huanan deniz ürünleri pazarından kaynaklandığı tahmin ediliyor. Koronavirüs, büyük bir virüs ailesinin bir alt türü. Ancak yeni virüs dahil sadece yedi tanesi insanlara bulaşabiliyor. WHO’ya göre yeni virüsün ‘kuluçka dönemi’, yani enfeksiyonun kapıldığı andan belirtilerin görüldüğü zamana kadar olan dönem yaklaşık Çinli bilim insanları, bazı kişilerin belirtiler görülmeden de enfeksiyonu yaydıkları uyarısında bulunuyor. Ama bazı araştırmacılar bu sürenin 24 güne kadar çıkabileceğini söylüyor. Koronavirüse karşı aşı geliştirme çalışmaları devam ediyor. Bazı aşıların hayvanlar üzerinde denenme aşamasında olduğu belirtiliyor. İnsanlarda kullanılabilecek bir aşının en iyi ihtimalle gelecek yılın ortalarını bulması bekleniyor.
NASIL BAŞLIYOR?
Virüse yakalananlarda önce yüksek ateş başlıyor. Ardından kuru öksürük şikayetleri gözleniyor. Bir haftanın sonunda ise nefes darlığı sorunları ortaya çıkıyor. Koronavirüs orta derece soğuk algınlığından, ölüme varacak semptomlara yol açabiliyor.
NASIL KORUNABİLİRSİNİZ?
Ellerinizi yıkayın – sabun veya el temizlik jelleri virüsü öldürebilir. Öksürürken veya hapşırırken ağzınızı ve burnunuzu mendille kapatın ve sonrasında virüsün yayılmasına engel olmak için ellerinizi yıkayın. Gözlerinize, burnunuza ve ağzınıza dokunmaktan kaçının – elleriniz virüsün değdiği bir yere dokunursa virüs vücudunuza bulaşabilir. Öksüren, hapşıran veya ateşi yüksek kişilerden uzak durun – 1 metre uzak durmak havaya bulaşabilecek virüsten korunmanızı sağlar.
TEDAVİSİ VAR MI?
Şimdilik tedavilerde temel prensipler uygulanıyor. Hastanın bağışıklık sistemi virüsle mücadelesini yenene kadar vücut fonksiyonlarının işler halde tutulması, nefes desteği sağlanıyor. Bilim insanları virüse karşı aşı geliştirme çalışmalarına da devam ediyor. Yıl sonuna kadar aşının insanlar üzerinde denenmesi planlanıyor.
NE KADAR ÖLÜMCÜL
WHO’nun 44 bin hastaya dayandırdığı verilere göre virüsün bulaştığı kişilerin yüzde 81’i hafif atlatıyor, yüzde 14’ü ciddi geçiriyor, yüzde 5’i ağır hastalanıyor. Ölenlerin oranı ise yüzde 1 ila yüzde 2 arasında. Hastalığın 9 yaşın altındaki çocuklarda pek görülmediği 80 yaş üzerinde ve solunum yolları hastalıkları olanlarda ise ölümcüllük oranının çok yükseldiği anlaşılıyor.
HANGİ HAYVANDAN GEÇİYOR
Koronavirüsler, önce hayvandan insana bulaşıyor. Ancak virüsleri kitlesel bir salgın tehdidi haline getiren, mutasyona uğrayıp insandan insana bulaşmaya başlamaları. Kovid-19’un ilk olarak Vuhan’daki Huanan balık pazarında ortaya çıkmış olabileceği üzerinde duruluyor. Tavuk, yarasa, tavşan, yılan gibi başka hayvanlar da virüsün kaynağı olabilir.
MUTASYONA UĞRUYOR MU?
Evet, virüsün mutasyon geçirmesi olasılıklar dahilinde. Ancak bunun salgın açısından ne anlama geleceğini söylemek zor. Mutasyon sonucu insandan insana bulaşma ihtimali artabilir ya da virüse yakalananların yaşadığı semptomlar ağırlaşabilir.
SALGIN NASIL DURDURULABİLİR?
Aşının geliştirilmesi ise en az bir yılı bulabilir. Eldeki tek seçenek, virüse yakalanmış kişileri tespit edip karantinaya almak. Hastalarla temas halinde olan kişilerin izlenmesi ve sağlık durumlarının kontrol altında tutulması da uygulanan yöntemler arasında. Salgını önlemek için seyahat sınırlamaları da önemli.
DiKKATE ALMAMANIZ GEREKEN HURAFELER
1. Sarımsak:
Özellikle Facebook üzerinden sarımsak yemenin virüse yakalanmayı engelleyeceğine dair bir çok paylaşım görülüyor. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre (WHO) sarımsak “genel olarak mikroplara karşı etkili olabilen bazı özellikler taşıyan sağlıklı bir gıda” fakat sarımsak yemenin insanları koronavirüsten koruduğuna dair hiçbir kanıt yok. Çin’de 1,5 kilo sarımsağı çiğ çiğ yediği için boğazı ciddi derecede tahrip olan bir kadın hastaneye kaldırılmış.
2. ‘Mucizevî mineraller’
Binlerce takipçisi olan bir YouTube’cu Jordan Sather, kısaltması MMS olan mucizevî bir mineral hapının virüsü silip süpüreceğini iddia ediyor. Hapın içeriğinde Klorin Dioksid yani bir beyazlatıcı kimyasal madde var. Ancak geçen yıl Amerikan Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) Sather ve diğerlerinin reklamını yaptığı MMS’i kullanmanın tehlikeleri hakkında bir uyarı yayınladı. Aynı uyarı başka ülkelerin sağlık makamları tarafından da yapıldı.
3. Evde elleri dezenfekte etmek için üretilen maddeler:
Bir çok eczane ve markette elleri dezenfekte etmekte kullanılan jeller tükenirken, hastalığa yakalanmayı engellemenin bilinen en etkili yolu hala elleri sık sık yıkamak. Dezenfektan jellerin tükendiği haberleriyle birlikte “Evde kendi jelinizi yapın” başlıklı tarifler de sosyal medyada yayılmaya başladı. Fakat çok etkili olduğu iddia edilen bu tariflerin uzmanlara göre, yüzey temizlemeye uygun ama insan cildi için iyi değil.
4. İçilebilir gümüş:
Koloidal ya da bir sıvı içinde çok ince çözültülmüş gümüş zerrecikleri ABD’de evangelist televizyon şovmeni Jim Bakker’in programında tavsiye edildi. Programa konuk olan biri sıvının virüsün belli çeşitlerini 12 saat içinde öldürdüğünü iddia etti. Fakat sağlık yetkilileri, bu sıvının herhangi bir sağlık sorununa iyi geldiği konusunda hiç bir kanıt olmadığını söylüyor.
5. Her 15 dakikada bir su içmek:
Facebook’da bir çok hesap tarafından paylaşılan bir iletide bir ‘Japon doktora’ atıfla, 15 dakikada bir su içmenin ağızdan giren her türlü virüsü yıkayıp atacağı iddiası ortaya atılıyor. Londra Hijyen ve Tropik Hastalıklar Fakültesi’nden Profesör Sally Bloomfield, bunun faydalı bir yöntem olduğuna dair kesinlikle hiçbir kanıt bulunmadığını söylüyor. Ama elbette yeterli su içmek ve vücudun sıvısını eksik bırakmamak genel olarak sağlık için olumlu bir alışkanlık.
6. Sıcak yemek ve dondurma yememek:
Vücudunuzu ısıtmaya çalışmanın ya da güneşte durmanın virüse karşı etkili bir yöntem olması uzmanlarca mümkün görülmüyor. Uzmanlar, virüs bir kere bedeninize girdiğinde onu yok edemeyeceğinizi, vücudunuzun virüsle savaşmasından başka yol bulunmadığını söylüyor. Çarşafları ve havluları 60 derece sıcak suda yıkamak iyi bir fikir olabilir çünkü bu kumaştaki virüsü öldürebilir. Ama aynı şey cildiniz için geçerli değil.
KORONAVİRÜS BELİRTİLERİ
– Hapşırma
– Nefes darlığı Soluk almada sıkıntılar
– Baş ağrısı
– Öksürük
– Virüsün görülen ilk belirtisi yüksek ateş. Daha sonra kuru öksürük ve yaklaşık bir hafta sonra da nefes darlığına yol açıyor. Bu durumda bazı hastaların hastanede tedavi altına alınması gerekiyor.
– Böbrek yetmezliği
– Ateş
RİSKİNİZİ AZALTIN
Ellerinizi sabun ve suyla ya da alkol bazlı ıslak mendille temizleyin.
Öksürürken ya da hapşırırken ağız ve burnunuzu mendille ya da kolunuzla kapatın.
Grip belirtileri gösteren kişilerle yakın temas kurmayın.
Et ve yumurtaları iyice pişirin.
Yaban ya da çiftlik hayvanlarıyla koruyucu önlem almadan temas kurmayın.
DSÖ KÜRESEL SALGIN İLAN ETTİ
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, örgütün Cenevre’deki merkezinde yaptığı basın toplantısında Kovid-19’a ilişkin açıklamalarda bulundu. Ghebreyesus, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının pandomi (küresel salgın) olarak nitelendirilebileceğini duyurdu.
DÜNYADA KORONA GÜNCESİ
Çin’de Kovid-19 salgını artık istikrarlı bir şekilde azalırken dünyada panik büyümeye devam ediyor. Dünya genelinde virüsün bulaştığı kişi sayısı 119 bin 248. 4 bin 300 kişinin öldüğü salgında, 66 bin 581kişi iyileşti. Çin’de son 24 saatte 22 kişi yaşamını yitirdi, 24 yeni vaka saptandı. Dün itibariyle Kovid-19 salgınının dünyadaki seyri şöyle:
New York’ta Kovid-19 ile mücadele için asker devreye giriyor. New York Valisi Andrew Cuomo, New Rochelle bölgesine askeri birlik göndereceğini açıkladı. ABD’nin kuzeydoğu bölgesinde Kovid-19 kaynaklı ilk ölüm New Jersey’de gerçekleşti. Vaka sayısı 1000’i geçti. İngiltere’de Hasta Güvenliğinden Sorumlu Bakan Nadine Dorries’te koronavirüs tespit edildi. Dorries, son günlerde Başbakan Boris Johnson’ın da katıldığı bir resepsiyonda yer aldı ve geçen hafta parlamentoda yüzlerce parlamenterle bir arada bulundu. İran’da dün 63 kişinin daha hayatını kaybetmesiyle ölü sayısı 354’e, vaka sayısı ise 9 bine yükseldi. Ülkede “alkol koronavirüse iyi geliyor” söylentisi 67 can aldı. Komşu Irak’ta ölenlerin sayısı 8’e yükseldi. 5 Devrim Muhafızı koronavirüs nedeniyle hayatını kaybetti. Güney Kore’de vaka sayısı 7 bini geçti, 61 kişi öldü. Japonya Başbakanı Şinzo Abe, ülkedeki organizasyonların 10 gün ertelenmesini istedi. Japonya’da vaka sayısı 1278. İtalya’da ölenlerin sayısı 827ye yükseldi. Almanya ve İsviçre’de ölü sayısı 3’e yükseldi. Arnavutluk, Belçika, Endonezya ve Panama’da ilk ölümler gerçekleşti. Koronavirüs dün Bolivya ve Honduras’a da sıçradı. Karar